Γενική περιγραφή σεναρίου
Σκοπός Σεναρίου
Σκοπός του σεναρίου είναι η ευαισθητοποίηση για την κλιματική κρίση που είναι σημαντική για την εξέλιξη της ανθρωπότητας και την εξέλιξη της βιοποικιλότητας. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η κλιματική μετανάστευση, το οικολογικό αποτύπωμα, η κυκλική οικονομία είναι σύγχρονοι όροι που χρειάζεται να γίνουν γνωστοί από νεαρή ηλικία για ένα βιώσιμο μέλλον του πλανήτη μας.
Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
- Γλώσσα Στ: προτάσεις και δόμηση παραγράφου, νέο λεξιλόγιο
- Γεωγραφία Στ: Ενότητα Β, Κεφάλαιο 9, Η ατμόσφαιρα
- Μαθηματικά Στ: Ενότητα 4, Κεφάλαιο 47
- Μαθηματικά Ε: Ενότητα 4, Κεφάλαιο 22
- Φυσική Στ: Ενότητα 3, Θερμότητα
Προαπαιτούμενες Γνώσεις -Επιθυμητές Δεξιότητες
- Οι μαθητές/τριες ξέρουν να αντλούν πληροφορίες από διαγράμματα και να ταξινομούν δεδομένα.
- Χειρίζονται ψηφιακά εργαλεία και μπορούν να εξάγουν συμπεράσματα από ομαδικές εργασίες και συζητήσεις.
- Έχουν εξοικειωθεί με όρους δημογραφικούς
Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα-Στόχοι
Μετά το σενάριο τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που αναμένεται να παρουσιάσουν οι μαθητές/τριες είναι:
Ως προς τις γνώσεις να:
- αντλούν πληροφορίες και νέο λεξιλόγιο από το Γλωσσάρι της Θεματικής Ενότητας 3.
- περιγράφουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και πώς αυτό οδηγεί σε κλιματική κρίση σήμερα.
- κατανοήσουν την έννοια της βιοποικιλότητας και τις συνέπειες της απώλειάς της στο οικοσύστημα.
- εισαχθούν σε ζητήματα της κλιματικής αλλαγής.
- διαπιστώσουν πώς οι καθημερινές επιλογές επηρεάζουν την κλιματική αλλαγή,
- διακρίνουν ζητήματα που αφορούν παρανόηση-παραπληροφόρηση και άγνοια για την κλιματική κρίση.
- αναγνωρίσουν με ποιο τρόπο συμβάλλουν στη σπατάλη τροφίμων και πώς μπορούν να την περιορίσουν
Ως προς τις δεξιότητες να:
- εφαρμόζουν ασφαλείς πειραματικές διατάξεις για την βιωματική κατανόηση της υπερθέρμανσης της Γης και της αύξησης της στάθμης των ωκεανών.
- αναπτύξουν επιχειρηματολογία.
Ως προς τις στάσεις-συμπεριφορές να:
- συνεργαστούν και να επικοινωνήσουν τις απόψεις τους με τους συμμαθητές/τριες τους.
- αλληλεπιδράσουν οξύνοντας τη δημιουργική και την κριτική τους σκέψη.
- ευαισθητοποιηθούν σε περιβαλλοντικά ζητήματα του σήμερα.
- σέβονται τους άλλους, τα κοινά αγαθά, το περιβάλλον.
- αποκτήσουν την αίσθηση της προσωπικής ευθύνης για τις ενέργειές τους.
- υιοθετήσουν στάσεις συνεργασίας απέναντι στο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης.
Οργάνωση διδασκαλίας / απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή
Οι μαθητές/τριες εργάζονται σε ομάδες, αξιοποιώντας ανά ομάδα, ένα tablet, ή/και διαδραστικό πίνακα, είτε βιντεοπροβολέα.
Διδακτική Προσέγγιση
Το διδακτικό σενάριο στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη διερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση.
Αξιοποιεί τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση ως περιεχόμενο και η γνώση ως διαδικασία καθορίζονται από τις κοινωνικο-πολιτιστικές περιστάσεις. Οι ΤΠΕ που αξιοποιούνται, διευκολύνουν τη δημιουργία ενός ανοικτού περιβάλλοντος μάθησης, που θα προσφέρει ποικίλες εμπειρίες στους μαθητές/τριες.
Το μοντέλο διδασκαλίας που υιοθετείται είναι μαθητοκεντρικό, ώστε οι μαθητές/τριες να ενεργοποιούνται κατά τη μαθησιακή διαδικασία, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και να οικοδομούν συλλογικά τη νέα γνώση, ενώ ο/η εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ρόλο συντονιστικό, καθοδηγητικό και εμψυχωτικό των συλλογικών προσπαθειών των μαθητών/τριών.
Το σενάριο στηρίζεται στις αρχές του εποικοδομισμού βοηθώντας τους μαθητές/τριες να οικοδομήσουν τη γνώση. Αξιοποιείται η καθοδηγούμενη διερεύνηση-ανακάλυψη με έμφαση στην κριτική και στοχαστική σκέψη, στη συμμετοχική και συνεργατική μάθηση και στη δημιουργική έκφραση.
Σκεπτικό Σεναρίου - Επιστημονικό Γνωστικό Υπόβαθρο
Η ανθρώπινη ζωή έχει βελτιωθεί σημαντικά λόγω της τεχνολογικής και επιστημονικής προόδου, αλλά η ανάπτυξη έχει προκαλέσει σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η ρύπανση και η κλιματική αλλαγή. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αν και απαραίτητο για τη ζωή στον πλανήτη, ενισχύεται επικίνδυνα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, οδηγώντας σε ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η βιοποικιλότητα είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία των οικοσυστημάτων, αλλά απειλείται από την ανθρώπινη παρέμβαση. Η κλιματική κρίση επηρεάζει το περιβάλλον, την οικονομία και την υγεία, ενώ προκαλεί και φαινόμενα όπως η κλιματική μετανάστευση.
Η υπερκατανάλωση φυσικών πόρων αυξάνει το οικολογικό αποτύπωμα, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες. Για την προστασία του περιβάλλοντος, απαιτούνται βιώσιμες πρακτικές, όπως η κυκλική οικονομία, που προωθεί τη μείωση αποβλήτων και την ανακύκλωση. Η σπατάλη τροφίμων είναι επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα, με επιπτώσεις στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία
Οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών στοχεύουν σε έναν δικαιότερο και βιώσιμο κόσμο, αλλά η υλοποίησή τους απαιτεί μεγαλύτερη παγκόσμια συνεργασία και δράση.
Περιγραφή σεναρίου
Οι μαθητές/τριες αξιοποιούν το γλωσσάρι της ΘΕ3 και εντοπίζουν, συζητούν γνωστές και άγνωστες έννοιες. Στέκονται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου που έχουν ακούσει και στα μαθήματά τους και από την καθημερινότητά τους. Παρακολουθούν το βίντεο και συγκρατούν πληροφορίες ώστε να απαντήσουν σε ένα μίνι κουίζ, βλέποντας ταυτόχρονα και την εικόνα.
Ετοιμάζουν πειραματική διάταξη με θερμόμετρα ώστε βιωματικά να αντιληφθούν την έννοια του θερμοκηπίου και του εγκλωβισμού των αερίων από την ατμόσφαιρα.
Στη συνέχεια παίζουν ένα παιχνίδι ώστε να αντιληφθούν την αλυσίδα της ζωής, μέσα από ένα οικοσύστημα, τη σύνδεση των ειδών και τη σημασία της βιοποικιλότητάς της και την απώλειά της.
Έχοντας ακούσει τον όρο “κλιματική αλλαγή” οι μαθητές/τριες καλούνται να “πάρουν θέση” στον χώρο και να τοποθετηθούν ανάλογα με τις απόψεις τους, ώστε να διευρύνουν τις γνώσεις τους και να δουν και τις θέσεις των συμμαθητών/τριών τους. Ήδη έχει αναφερθεί σε αυτή τη δραστηριότητα η σπατάλη τροφίμων και αν συμβάλλει στην κλιματική κρίση, οπότε παρακολουθούν ένα βίντεο και δημιουργούν έναν νοητικό χάρτη με το τι συνεπάγεται η σπατάλη τροφίμων καθώς και πώς ακριβώς συμβαίνει αυτή η σπατάλη τροφίμων. Ένα κρυπτόλεξο κι ένας δεκάλογος κατά της σπατάλης τροφίμων που τον φτιάχνουν οι μαθητές/τριες είναι ένα πρώτο πρακτικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Τάξεις στις οποίες προτείνεται
Δημοτικό
Ε/Στ
Χρονική Διάρκεια
90 λεπτά
Εμπλεκόμενες Γνωστικές Περιοχές
- Νεοελληνική γλώσσα
- Γεωγραφία
- Μαθηματικά
- Φυσική
1η
δραστηριότητα
2η
δραστηριότητα
3η
δραστηριότητα
4η
δραστηριότητα
5η
δραστηριότητα
Εκτέλεση δραστηριότητας (10 λεπτά)
Οι μαθητές/τριες με τις ομάδες τους ανοίγουν το γλωσσάρι της ΘΕ3.
Χωρίς να δουν την εξήγησή τους αρχικά εντοπίζουν λέξεις που γνωρίζουν ήδη, λέξεις που έχουν ακουστά (στις ειδήσεις, στην οικογένεια) και λέξεις που δεν έχουν ξανακούσει.
Αποφασίζουν με τον/την εκπαιδευτικό να τις διαλευκάνουν και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους.
Ολοκληρώνοντας στέκονται σε δύο λήμματα: το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τα αέρια του θερμοκηπίου.
Εκτέλεση δραστηριότητας (10 λεπτά)
Βλέπουν το βίντεο της ESA για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και απαντούν στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας.
Πηγή:https://www.esa.int/ESA_Multimedia/Images/2018/11/The_greenhouse_effect
Οι μαθητές/τριες, επίσης, έχουν πρόσβαση στο αρχείο: ο κύκλος του Διοξειδίου του Άνθρακα CO2, το οποίο μπορούν να χρωματίσουν.
Εκτέλεση δραστηριότητας (25 λεπτά)
Ο/H εκπαιδευτικός ενημερώνει τους/τις μαθητές/τριες ότι θα παίξουν ένα παιχνίδι για την κλιματική αλλαγή.
Κάνει διερευνητικές ερωτήσεις:
- Έχετε ακούσει τον όρο «κλιματική αλλαγή»;
- Τι έχετε ακούσει;
- Ας παίξουμε ένα παιχνίδι για να «πάρετε» θέση σε αυτό.
Παιχνίδι: «Παίρνω θέση»
Οι μαθητές και οι μαθήτριες απαντούν σε ερωτήσεις, παίρνοντας θέση στον χώρο και συζητούν για αυτές.
Διαμορφώνουμε την αίθουσα κατάλληλα ώστε οι μαθητές/τριες να κινούνται ελεύθερα. Οι ερωτήσεις είναι τριών ειδών: ερωτήσεις με τρεις επιλογές, πολλαπλής επιλογής, και δύο επιλογών. Ο χώρος διαμορφώνεται ως εξής:
Οδηγίες:
- Ζητάμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες να πάρουν θέση στον χώρο, ανάλογα με την ερώτηση που τους θέτουμε.
- Μετά από κάθε ερώτηση ζητάμε από 2-3 συμμετέχοντες/ουσσες που έχουν πάρει διαφορετική, μεταξύ τους, θέση στον χώρο να επιχειρηματολογήσουν για τη θέση τους. Αν χρειαστεί επανατοποθετούνται μετά τη συζήτηση.
- Είναι αναμενόμενο να υπάρξει μία δημιουργική αναστάτωση. Μετά από κάθε ερώτηση επιστρέφουν στις αρχικές θέσεις τους.
Ερωτήσεις που δέχονται ως απάντηση: Ναι/ Δεν είμαι σίγουρος-η/ Όχι (χωροθέτηση Α)
- Αυξάνεται η στάθμη της θάλασσας στην Ελλάδα;
- Η τηλεόραση όταν είναι στο stand by δεν καταναλώνει ενέργεια.
- Η σπατάλη τροφίμων συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή.
- Η παραγωγή τροφίμων δεν θα επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή.
- Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την οικονομία μίας χώρας.
- Έχετε ακούσει για την κλιματική μετανάστευση;
- Γνωρίζετε τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου;
Ερωτήσεις που δέχονται ως απάντηση: πολύ/ λίγο/ καθόλου (χωροθέτηση Α)
- Πόσο ανησυχείτε για την κλιματική αλλαγή;
- Στη μία πλευρά πηγαίνουν αυτοί που ανησυχούν πολύ
- Στο κέντρο αυτοί που ανησυχούν λίγο
- Στην άλλη πλευρά αυτοί που δεν ανησυχούν
Ερωτήσεις με κυκλική διάταξη που δέχονται ως απάντηση: Ναι/ Όχι (χωροθέτηση Γ)
Μπείτε στο κέντρο του κύκλου αν…
- Χρησιμοποιείτε κάποια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
- Χρησιμοποιείτε τις σκάλες αντί του ασανσέρ.
- Αγοράζετε πράγματα που δεν χρειάζεστε/ που δεν χρησιμοποιείτε.
- Προτιμάτε τοπικά προϊόντα.
- Έχετε υφασμάτινες ή χάρτινες σακούλες πολλαπλών χρήσεων για το σούπερ μάρκετ.
- Βάζετε ανεμιστήρα αντί κλιματιστικού στη ζέστη.
- Πιστεύετε πως η κλιματική αλλαγή επηρεάζει/ σχετίζεται με τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (χωροθέτηση Β)
Ποια πιστεύετε ότι είναι η μεγαλύτερη απειλή για την Ελλάδα;
α. οι δασικές πυρκαγιές;
β. η άνοδος της στάθμης της θάλασσας;
γ. οι πλημμύρες;
δ. οι καύσωνες;
Ερωτήσεις αναστοχασμού
- Σας φάνηκε εύκολο ή δύσκολο;
- Τι μάθατε για τους/τις συμμαθητές/τριές σας ή για τον εαυτό σας;
- Πόσο δύσκολο ήταν να πάρετε θέση ενάντια στην πλειοψηφία των άλλων;
- Έχετε αλλάξει γνώμη για κάποιο θέμα μετά το παιχνίδι; Αν ναι, για ποιο; Τι σκέφτεστε να κάνετε για αυτό;
Εκτέλεση δραστηριότητας (25 λεπτά)
Δείτε το βίντεο για τη σπατάλη τροφίμων: μία απειλή για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη.
Φτιάξτε έναν νοητικό χάρτη συνδυάζοντας με τι συνδέεται η σπατάλη τροφίμων σύμφωνα με το βίντεο.
Παράδειγμα:
Σπατάλη τροφίμων σημαίνει να πετάμε τροφή που μπορεί να καταναλωθεί.
Αναφέρετε πότε μπορεί να συμβαίνει αυτό:
1……………………………………………………………….
2……………………………………………………………….
3……………………………………………………………….
4……………………………………………………………….
Απαντήσεις
Σπατάλη τροφίμων προκύπτει όταν πετάμε φαγητό που θα μπορούσε να καταναλωθεί. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για διάφορους λόγους: είτε επειδή μαγειρέψαμε περισσότερο από όσο χρειαζόμασταν, είτε επειδή ένα προϊόν ξεχάστηκε στο ψυγείο ή το ντουλάπι και έληξε είτε γιατί κάποιο φρούτο ή λαχανικό έχει λίγες ατέλειες στο σχήμα ή το χρώμα και δεν το επιλέγουμε – κι έτσι πετιέται από τον μανάβη.
Στον σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής, όπου η αφθονία των προϊόντων και η εύκολη πρόσβαση στο φαγητό είναι δεδομένα, η τάση να αγοράζουμε περισσότερα από όσα χρειαζόμαστε είναι πολύ συνηθισμένη. Οι μεγάλες (δήθεν οικονομικές) συσκευασίες τροφίμων, οι υπερβολικές μερίδες στα εστιατόρια και οι συνεχείς εκπτώσεις σε κάποια τρόφιμα οδηγούν συχνά σε υπερκατανάλωση και, τελικά, σε σπατάλη.
Φτιάξτε έναν δεκάλογο κατά της σπατάλης τροφίμων.
Μπορείτε να αξιοποιήσετε τον δεκάλογο αυτόν για να βοηθήσετε τους μαθητές.
Εκτέλεση δραστηριότητας (15 λεπτά)
Ανακαλύψτε στο παρακάτω κρυπτόλεξο τις λέξεις που αφορούν στην κλιματική αλλαγή.
2η δραστηριότητα
Α. το διάστημα
Β. η Σελήνη
Γ. η ατμόσφαιρα (σωστή απάντηση)
2. Η ατμόσφαιρα λειτουργεί για τη Γη σαν …
Α. ένα καταφύγιο.
Β. ένα θερμοκήπιο. (σωστή απάντηση)
Γ. μία ασπίδα.
3. Ποια αέρια του θερμοκηπίου αναγνωρίζεις στο βίντεο από το χημικό τους τύπο; (περισσότερες της μίας απαντήσεις)
Α. υδρατμοί (Η2Ο) (σωστή απάντηση)
Β. διοξείδιο του άνθρακα (CO2) (σωστή απάντηση)
Γ. αμμωνία (CH3)
Δ. Μεθάνιο (CH4) (σωστή απάντηση)
Ε. Όζον (Ο3) (σωστή απάντηση)
Δ. αλάτι (NaCl)
4. Ποιες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες δεν αυξάνουν το διοξείδιο του άνθρακα και δεν συμβάλλουν στην υπερθέρμανση της Γης;
Α. η καύση πετρελαίου/άνθρακα/φυσικού αερίου για ενέργεια
Β. τα καυσαέρια των αυτοκινήτων
Γ. η μόλυνση του περιβάλλοντος από τα εργοστάσια
Δ. η εκτροφή τεράστιων ποσοτήτων ζώων για τη βιομηχανία τροφίμων
Ε. η αποψίλωση των δασών
Στ. η συνετή καλλιέργεια των εκτάσεων και εκτροφή βοοειδών (σωστή απάντηση)
Ζ. το σβήσιμο των φώτων και η αποσύνδεση των συσκευών όταν λείπουμε από το σπίτι (σωστή απάντηση)