Ενημερώνουμε τους/τις μαθητές/τριες  πως “Σε αυτή τη δραστηριότητα θα εξερευνήσουμε το προσδόκιμο ζωής και πώς αυτό έχει αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου και σε διαφορετικές περιοχές του κόσμου. Αναρωτηθείτε: Πώς μπορεί να διαφέρει η διάρκεια ζωής των ανθρώπων ανάλογα με το πού ζουν; Τι παράγοντες επηρεάζουν αυτή την αλλαγή; Σκεφτείτε τη σημασία της υγειονομικής περίθαλψης, της διατροφής και των κοινωνικών συνθηκών. Αυτές οι σκέψεις θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις δημογραφικές τάσεις και τις επιπτώσεις τους στην κοινωνία μας.”

Χωρίζουμε τους/τις μαθητές/τριες σε ομάδες και μοιράζουμε ένα Φύλλο εργασίας ανά ομάδα και 15 pins. Ενημερώνουμε πως στο Φύλλο εργασίας θα βρουν έναν πίνακα με το προσδόκιμο ζωής του παγκόσμιου πληθυσμού σε διάφορες ηπείρους (Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Λατινική Αμερική, Ασία και Αφρική), για τρεις διαφορετικές χρονολογίες (1950. 1985, 2020).

Κάθε ομάδα θα αναλάβει να οπτικοποιήσει στον χάρτη που έχουμε τοποθετήσει στον πίνακα/τοίχο, τα δεδομένα του πίνακα μιας συγκεκριμένης ηπείρου (αναθέτουμε μια ήπειρο σε κάθε ομάδα). Παράλληλα, εξηγούμε στις ομάδες τι σημαίνουν τα χρώματα και τα σχήματα απο τα pins που έχουν λάβει, ως εξής: 

Σχήμα (χρονολογία): 1950: κύκλος, 1985: τρίγωνο, 2020: τετράγωνο

Χρώμα (προσδόκιμο ζωής σε έτη): κίτρινο: 35-45 ετών, πορτοκαλί: 45-55 ετών, ροζ: 55-65 ετών, γαλάζιο: 65-75 ετών, μπλε σκούρο: 75+ ετών

Αφού ολοκληρωθεί η οπτικοποίηση των δεδομένων θέτουμε τις παρακάτω δύο ερωτήσεις στην ολομέλεια:

1. Ποιες ήπειροι έχουν το υψηλότερο και το χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής;
2. Ποιες είναι οι διαφορές που παρατηρείτε μεταξύ των χρονολογιών;
3. Σε τι μπορεί να οφείλονται αυτές οι διαφοροποιήσεις:

 (Πηγή: Our world in Data (Link)

1. Ποιες ήπειροι έχουν το υψηλότερο και το χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής;
   • Υψηλότερο προσδόκιμο ζωής: Βόρεια Αμερική (77,9 το 2020).
   • Χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής: Αφρική (37,6 το 1950).
2. Ποιες είναι οι διαφορές που παρατηρείτε μεταξύ των χρονολογιών;
   • Παρατηρείται γενική αύξηση του προσδόκιμου ζωής σε όλες τις ηπείρους από το 1950 έως το 2020.
   • Ευρώπη: Αυξήθηκε από 62,8 (1950) σε 77,7 (2020), αύξηση 14,9 χρόνια.
   • Βόρεια Αμερική: Από 68 (1950) σε 77,9 (2020), αύξηση 9,9 χρόνια.
   • Λατινική Αμερική: Από 48,6 (1950) σε 73,1 (2020), αύξηση 24,5 χρόνια.
   • Ασία: Από 42 (1950) σε 73,7 (2020), αύξηση 31,7 χρόνια.
   • Αφρική: Από 37,6 (1950) σε 62,2 (2020), αύξηση 24,6 χρόνια.

3. Σε τι μπορεί να οφείλονται αυτές οι διαφοροποιήσεις:

• Ιατρική και Υγειονομική Φροντίδα: Οι χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα υγείας, όπως οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, προσφέρουν καλύτερη πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες και φροντίδα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της θνησιμότητας από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν ή να θεραπευτούν.
• Υγειονομικές Συνθήκες και Διατροφή: Οι εξελίξεις στη διατροφή και τις υγειονομικές συνθήκες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Σε περιοχές όπου οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε θρεπτικά τρόφιμα και καθαρό πόσιμο νερό, το προσδόκιμο ζωής είναι, συνήθως, υψηλότερο.
• Οικονομική Ανάπτυξη: Οι οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες διαθέτουν πόρους για την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Αντίθετα, σε χώρες με χαμηλό εισόδημα, οι περιορισμένοι πόροι μπορεί να επηρεάσουν την υγειονομική περίθαλψη και τις υποδομές.
• Κοινωνικοί Παράγοντες: Η εκπαίδευση και η κοινωνική ευημερία είναι κρίσιμες για την υγεία. Οι κοινωνίες με υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να υιοθετήσουν υγιεινές συνήθειες ζωής και άρα να έχουν υψηλότερο προσδόκιμο ζωής.
• Πολιτιστικοί Παράγοντες: Οι πολιτιστικές πεποιθήσεις και οι παραδόσεις μπορούν να επηρεάσουν τις συνήθειες διατροφής και υγιεινής, με αποτέλεσμα διαφορές στο προσδόκιμο ζωής.

Χωρίζουμε ομάδες τριών έως πέντε ατόμων, ανάλογα με τη διάταξη της αίθουσας και ενημερώνουμε τους/τις μαθητές/τριες πως “Στη δεύτερη δραστηριότητα, θα εξετάσουμε τις διαφορές στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτή τη διαφορά; Εξετάζοντας στατιστικά στοιχεία, θα ανακαλύψουμε πώς το φύλο μπορεί να επηρεάσει την υγεία και τη διάρκεια ζωής των ανθρώπων. Αυτή η γνώση είναι ζωτικής σημασίας για να κατανοήσουμε τις δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.”

Κατευθύνουμε τις ομάδες στην πλατφόρμα του POPEYE, στη 2η δραστηριότητα του συγκεκριμένου διδακτικού σεναρίου. Εξηγούμε πως στην οθόνη τους εμφανίζεται το προσδόκιμο ζωής πέντε χωρών, ξεχωριστά για άνδρες και γυναίκες και θα πρέπει να μαντέψουν και να σημειώσουν στην πλατφόρμα ποιο προσδόκιμο αντιστοιχεί σε κάθε φύλο. Οι σωστές απαντήσεις θα εμφανιστούν στο τέλος.

Κατόπιν ρωτάμε τις ομάδες: “Προσέξατε κάτι κοινό σε όλες τις σωστές απαντήσεις;”.  Στη συνέχεια ενημερώνουμε πως “Σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες τείνουν να ζουν περισσότερο από τους άνδρες. Σε λίγες μόνο χώρες [Ασία: Αφγανιστάν, Νεπάλ και Παπούα-Νέα Γουινέα και Νότια Αφρική: Ναμίμπια και Ζιμπάμπουε] οι άνδρες ζουν περισσότερο από τις γυναίκες. Ωστόσο η διαφορά αυτή ποικίλλει μεταξύ των χωρών και δεν είναι σταθερή με την πάροδο του χρόνου.

Τέλος, ρωτάμε “Σε τι πιστεύετε ότι μπορεί να οφείλεται αυτή η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών;” και κάνουμε μια σύντομη συζήτηση στην τάξη, προτρέποντας τις ομάδες να λάβουν υπόψη βιολογικούς και εξωτερικούς παράγοντες κ.λπ.

Πηγή:  Our world in Data (Link)

• Διαφορές σε Θνησιμότητα: Οι άνδρες έχουν υψηλότερη θνησιμότητα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες (από τη γέννηση μέχρι και τη γήρανση)
• Βιολογικοί παράγοντες: Κατά τη γέννηση, τα αγόρια τείνουν να είναι πιο ευάλωτα σε μολυσματικές ασθένειες, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε λιγότερο ανεπτυγμένο ανοσοποιητικό σύστημα ή στο ότι τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή σε ορισμένες γενετικές διαταραχές, λόγω του ότι έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα Χ.
• Εξωτερικοί Παράγοντες: Οι θάνατοι από ατυχήματα, βία και αυτοκτονίες είναι πιο συχνοί στους άνδρες, επηρεάζοντας το προσδόκιμο ζωής τους. (π.χ. Παγκόσμιοι Πόλεμοι, χρήση αυτοκινήτων κ.ά.)
• Χρόνιες Παθήσεις: Οι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς σε χρόνιες παθήσεις και επιβιώνουν λιγότερο από αυτές.
• Συμπεριφορές Υγείας: Οι άνδρες συχνά ακολουθούν πιο επικίνδυνες συμπεριφορές (κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών), επηρεάζοντας αρνητικά την υγεία τους.

Ρωτάμε τους/τις μαθητές/τριες: “Τι μπορει να συμβαίνει σε μια κοινωνία όταν οι ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι περισσότεροι από τους νέους; Για να απαντήσουμε θα πρέπει να αναλογιστούμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια κοινωνία με μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων. Ποιες είναι οι ανάγκες τους; Πώς επηρεάζει η γήρανση του πληθυσμού τις υπηρεσίες υγείας, τις υποδομές και τις κοινωνικές σχέσεις; Αυτές οι ερωτήσεις είναι κρίσιμες για να κατανοήσουμε πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε τις ηλικιωμένες ομάδες και να διασφαλίσουμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους τους ανθρώπους.”

Χωρίζουμε τους/τις μαθητές/τριες σε ομάδες τριών έως πέντε ατόμων ανάλογα με τη διάταξη της αίθουσας και από την παρακάτω λίστα αναθέτουμε σε κάθε ομάδα μια πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες λόγω της πληθυσμιακής γήρανσης. Κατόπιν τους ζητάμε να σκεφτούν τι σημαίνει αυτή η πρόκληση και να συζητήσουν λύσεις για την αντιμετώπισή της.

 Σημείωση: Επιλέγουμε προκλήσεις με βάση το επίπεδο/τάξη των μαθητών/τριών και αν χρειαστεί, αναθέτουμε κάποιες προκλήσεις σε παραπάνω από μία ομάδες.

Κατόπιν λήξης του χρόνου, ένας/μία εκπρόσωπος από κάθε ομάδα, παρουσιάζει τις προκλήσεις και τις προτεινόμενες λύσεις τους. Αν κάποιες ομάδες έχουν την ίδια πρόκληση, παρουσιάζουν η μία μετά την άλλη.

Στην τελευταία δραστηριότητα, οι μαθητές/τριες θα συμμετάσχουν σε ένα “κυνήγι θησαυρού”, όπου πρέπει να βρουν πού είναι η Αρετή, η οποία είναι δημογράφος και λατρεύει να ταξιδεύει και να μαθαίνει για νέες χώρες και πληθυσμούς. Η Αρετή ξεκίνησε ένα ταξίδι για να ανακαλύψει πληροφορίες για τις χώρες που έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό ηλικιωμένων ατόμων αλλά δεν ξέρουμε πού ακριβώς είναι. Αποστολή των παιδιών είναι να τη φέρουν πίσω στο σχολείο, ακολουθώντας μια σειρά από στοιχεία που τους έχει αφήσει η ίδια. Στα στοιχεία περιλαμβάνεται μια λίστα με δέκα χώρες που είχε σκοπό να επισκεφτεί η Αρετή, καθώς και κάποιοι δημογραφικοί δείκτες αυτών των χωρών. Έχοντας ως αφετηρία αυτή τη λίστα, οι μαθητές/τριες θα πρέπει να απαντήσουν σε ερωτήσεις με τη βοήθεια των οποίων θα αποκλείουν, κάθε φορά μία χώρα και θα οδηγούνται ένα βήμα πιο κοντά στην εύρεση της Αρετής.

Μόλις ολοκληρωθεί ο χρόνος, ελέγχουμε ποιες ομάδες ολοκλήρωσαν την αποστολή και ποιες έφτασαν πολύ κοντά στη λύση του μυστηρίου και τους ζητάμε να σκεφτούν τις ερωτήσεις που παρατίθενται στο Φύλλο εργασίας και να κρατήσουν σημειώσεις.

Τέλος, καθοδηγούμε μια συζήτηση με τη συμμετοχή όλων των ομάδων, με άξονα τις παρακάτω ερωτήσεις:

1. Ακολουθώντας τη διαδρομή της Αρετής, μάθατε κάποια καινούργια χώρα ή κάτι καινούργιο για κάποια χώρα που γνωρίζατε ήδη; Ποια/Τι ήταν αυτή/αυτό;
2. Σας δυσκόλεψε κάτι συγκεκριμένο στο να βρείτε την Αρετή;
3. Πώς σας βοήθησε η διαδικασία του αποκλεισμού να καταλήξετε στη σωστή χώρα; Τι νομίζετε ότι ήταν το πιο χρήσιμο;
4. Τι μάθατε για τη δημογραφική γήρανση αυτών των χωρών και για τις παγκόσμιες δημογραφικές τάσεις;
5. Πώς ήταν η συνεργασία σας ως ομάδα; Έπαιξε ρόλο στο πώς λύσατε το μυστήριο;

1. Ακολουθώντας τη διαδρομή της Αρετής, μάθατε κάποια καινούργια χώρα ή κάτι καινούργιο για κάποια χώρα που γνωρίζατε ήδη;  Ποια/Τι ήταν αυτή/αυτό;

Οι απαντήσεις μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και τις γνώσεις των παιδιών.

2. Σας δυσκόλεψε κάτι συγκεκριμένο στο να βρείτε την Αρετή;

Δεν καταλάβαινα τα στοιχεία επειδή δεν ήξερα τι είναι πυκνότητα πληθυσμού/γονιμότητα/θνησιμότητα/προσδόκιμο ζωής.

Μερικά από τα στοιχεία για τις χώρες ήταν παρόμοια και ήταν δύσκολο να ξεχωρίσω ποια χώρα εννοούσε.

3. Πώς σας βοήθησε η διαδικασία του αποκλεισμού να καταλήξετε στη σωστή χώρα; Τι νομίζετε  ότι ήταν το πιο χρήσιμο;

Βοήθησε να περιορίσουμε τις επιλογές. Το πιο χρήσιμο ήταν ο πίνακας στον οποίο μπορούσαμε να βρούμε τα συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία που “έκρυβε” κάθε στοιχείο.

Ήταν σημαντικό να σκεφτούμε τις διαφορές ανάμεσα στις χώρες και να τις συγκρίνουμε για να καταλήξουμε στο σωστό συμπέρασμα.

4. Τι μάθατε για τη δημογραφική γήρανση αυτών των χωρών και για τις παγκόσμιες δημογραφικές τάσεις;

Οι δημογραφικές τάσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με πολλούς παράγοντες (καλύτερες συνθήκες υγείας, υψηλότερη ποιότητα ζωής, πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική υποστήριξη)

Σε πολλές, οικονομικά και κοινωνικά ανεπτυγμένες, χώρες οι άνθρωποι ζουν περισσότερο.

5. Πώς ήταν η συνεργασία σας ως ομάδα; Έπαιξε ρόλο στο πώς λύσατε το μυστήριο;

Οι απαντήσεις μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τη γενική εμπειρία της κάθε ομάδας και το πόσο καλά και αποτελεσματικά ή όχι, συνεργάστηκαν τα μέλη της.