ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ

Σενάριο 4. Το Μέλλον του Πληθυσμού μας

Αρχική 5 Διδακτικά Σενάρια 5 Εκπαιδευτικός 5 4. Το Μέλλον του Πληθυσμού μας
#1#2#3#4#5
Γενική περιγραφή σεναρίου

Σκοπός Σεναρίου 

Ο σκοπός του σεναρίου είναι να βοηθήσει τους μαθητές/τριες σε μία διερεύνηση της πιθανής αύξησης του πληθυσμού μέχρι το τέλος του αιώνα και τους παράγοντες που συνηγορούν σε αυτό τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού.

Συμβατότητα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών

  • Γεωγραφίας ( Ε τάξη-Ενότητα Α, Οι χάρτες/ Στ τάξη, Ενότητα Γ-Η Γη ως χώρος ζωής του ανθρώπου)
  • Μαθηματικά ( Ε τάξη- Ενότητα 4, Συλλογή, επεξεργασία και αναπαράσταση δεδομένων/ Στ τάξη -Ενότητα 4 Συλλογή και επεξεργασία Δεδομένων/),
  • ΤΠΕ ως προς την αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων και υποδομών του project.

Προαπαιτούμενες Γνώσεις -Επιθυμητές Δεξιότητες

Οι μαθητές/τριες ξέρουν να διαχειρίζονται χάρτες και διαγράμματα και να αντλούν πληροφορίες από αυτά. Θα σχεδιάσουν ράβδους γεωμετρικές και θα δημιουργήσουν γραφήματα.

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα-Στόχοι

Μετά το σενάριο τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που αναμένεται να παρουσιάσουν οι μαθητές/τριες είναι:

Ως προς τις γνώσεις, να:

  • Ερμηνεύουν ένα δημογραφικό γράφημα για τον πληθυσμό.
  • Περιγράφουν τους παράγοντες που επηρεάζουν τις τάσεις γονιμότητας και της θνησιμότητας.
  • Προσδιορίζουν δημογραφικούς όρους, όπως γεννητικότητα, θνησιμότητα, προσδόκιμο ζωής, ηλικιακή κατανομή.

Ως προς τις δεξιότητες, να:

  • Αντλούν πληροφορίες από ένα δημογραφικό γράφημα.
  • Σχεδιάζουν γραφήματα και διεξάγουν συμπεράσματα για τον μελλοντικό πληθυσμό ανά ήπειρο.
  • Ασκούνται σε μαθηματικούς υπολογισμούς.

Ως προς τις στάσεις-συμπεριφορές, να:

  • Συνεργάζονται σε ομάδες, να επικοινωνούν τις απόψεις τους, να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους.
  • Αναπτύσσουν κριτική ικανότητα, αξιολογούν πληροφορίες.

Οργάνωση διδασκαλίας / απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Οι μαθητές/τριες εργάζονται σε ομάδες αξιοποιώντας ανά βιντεοπροβολέα ή διαδραστικό πίνακα

6 σετ μαρκαδόρους χρώματος: πράσινο, κόκκινο, μπλε, καφέ, κίτρινο και μωβ. Φύλλα εργασίας τυπωμένα ή ψηφιακά με επιλογή χρώματος για τα πλέγματα (3η δραστηριότητα)

Διδακτική Προσέγγιση

Το διδακτικό σενάριο στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη διερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση.

Αξιοποιεί τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση ως περιεχόμενο και η γνώση ως διαδικασία καθορίζονται από τις κοινωνικο-πολιτιστικές περιστάσεις. Οι ΤΠΕ που αξιοποιούνται, διευκολύνουν τη δημιουργία ενός ανοικτού περιβάλλοντος μάθησης, που θα προσφέρει ποικίλες εμπειρίες στους μαθητές/τριες.

Το μοντέλο διδασκαλίας που υιοθετείται είναι μαθητοκεντρικό, ώστε οι μαθητές/τριες να ενεργοποιούνται κατά τη μαθησιακή διαδικασία, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και να οικοδομούν συλλογικά τη νέα γνώση, ενώ ο/η εκπαιδευτικό αναλαμβάνει ρόλο συντονιστικό, καθοδηγητικό και εμψυχωτικό των συλλογικών προσπαθειών των μαθητών/τριών.

Το σενάριο στηρίζεται στις αρχές του εποικοδομισμού βοηθώντας τους μαθητές/τριες να οικοδομήσουν τη γνώση. Αξιοποιείται η καθοδηγούμενη διερεύνηση-ανακάλυψη με έμφαση στην κριτική και στοχαστική σκέψη, στη συμμετοχική και συνεργατική μάθηση και στη δημιουργική έκφραση.

Σκεπτικό Σεναρίου - Επιστημονικό Γνωστικό Υπόβαθρο

Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας, το μέσο προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τους ανθρώπους ήταν περίπου 30 χρόνια. Όμως, χάρη στις πρόσφατες ανακαλύψεις στην τεχνολογία και τη σύγχρονη ιατρική, οι άνθρωποι γεννιούνται τώρα με μέσο προσδόκιμο ζωής που πλησιάζει τα 80 χρόνια. Αυτό είναι ίσως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας.

Οι δημογράφοι είναι κοινωνικοί επιστήμονες που αναλύουν πληθυσμούς. Μπορούν να κάνουν προβολές για το πώς ένας πληθυσμός θα αυξηθεί με βάση διάφορους παράγοντες που επικεντρώνονται γύρω από τις τάσεις στη γονιμότητα (γεννήσεις) και θνησιμότητα (θάνατοι).

Οι δύο βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος ενός πληθυσμού είναι ο αριθμός των γεννήσεων και των θανάτων που σημειώνονται σε αυτόν. Για τις επόμενες δεκαετίες, λοιπόν, αναμένεται οι γεννήσεις να είναι περισσότερες από τους  θανάτους και όσο αυτό ισχύει ο πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται. Ωστόσο, αν και η διαφορά μεταξύ γεννήσεων και θανάτων (φυσικό ισοζύγιο) θα παραμείνει θετική τις επόμενες δεκαετίες, θα γίνεται όλο και μικρότερη. Αυτό σημαίνει ότι ο πληθυσμός θα συνεχίζει, μεν να αυξάνεται αλλά με μικρότερους ρυθμούς.

Κάθε δύο χρόνια οι δημογράφοι στα Ηνωμένα Έθνη κάνουν προβολές για τον παγκόσμιο πληθυσμό. Το κάνουν αυτό εξετάζοντας τις τάσεις σε κάθε χώρα και κάνουν προβολή του τρόπου με τον οποίο μπορεί να εξελιχθούν αυτές οι τάσεις στις επόμενες δεκαετίες. Επειδή υπάρχουν τόσα πολλά διαφορετικά σενάρια για τις τάσεις στις γεννήσεις και τους θανάτους, οι δημογράφοι των Ηνωμένων Εθνών δημοσιεύουν στην πραγματικότητα αρκετές προβολές –χαμηλές, μεσαίες και υψηλές– για να τις αντιπροσωπεύσουν διαφορετικά σενάρια. Οι δημογράφοι είναι 95 τοις εκατό σίγουροι ότι ο πληθυσμός θα φτάσει κάπου μεταξύ 9,4 δισεκατομμυρίων και 12,7 δισεκατομμυρίων έως το 2100. Η μεσαία προβολή (10,9 δισεκατομμύρια) είναι η καλύτερη τους εκτίμηση αυτή τη στιγμή».

Περιγραφή σεναρίου

Οι μαθητές/τριες τοποθετούν τους εαυτούς τους στον κόσμο και βλέπουν τη θέση τους και το μέλλον τους στη Γη και συναντούν όρους όπως «προσδόκιμο ζωής»:

ο αριθμός των ετών που αναμένεται να ζήσει ένα μέσο άτομο μιας δεδομένης ηλικίας.

Αφού τους κεντρίσει το ενδιαφέρον αυτό, αντλούν πληροφορίες από ένα γράφημα που δείχνει πιθανά σενάρια για το μέλλον του πληθυσμού μέχρι το 2050 και το 2100. Αφού λύσουν απορίες, χρησιμοποιούν φύλλα εργασίας για να συγκρίνουν σε συγκεκριμένες χρονολογίες την αύξηση του πληθυσμού και να δουν τις ηπείρους που θα έχουν αύξηση, μείωση ή θα παραμείνουν σταθερές μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Στη συνέχεια διερευνούν δημογραφικούς όρους (πληθυσμιακό momentum, γεννητικότητα, θνησιμότητα, προσδόκιμο ζωής) και μέσα από εφαρμογές βλέπουν το πιθανό προσδόκιμο ζωής τους.

Τάξεις στις οποίες προτείνεται

Δημοτικό

Ε/Στ

Χρονική Διάρκεια

90 λεπτά

Εμπλεκόμενες Γνωστικές Περιοχές

  • Γεωγραφία
  • Μαθηματικά
  • ΤΠΕ

Λήψεις

1η
δραστηριότητα

2η
δραστηριότητα

3η
δραστηριότητα

4η
δραστηριότητα

Εκτέλεση δραστηριότητας

Τι σημαίνει “προσδόκιμο ζωής”;

Ποια είναι η θέση μου στον πληθυσμό της Γης;

https://population.io/

Βάζοντας την ημερομηνία γέννησής τους βλέπουν στοιχεία για το προσδόκιμο ζωής, πόσοι στον κόσμο έχουν γενέθλια την ίδια μέρα, ποια θέση, σε ποια στιγμή, σε ποια χρονιά βρίσκονται στον παγκόσμιο πληθυσμό.

Απαντήσεις

Εκτέλεση δραστηριότητας

Πόσος θα είναι ο παγκόσμιος πληθυσμός το 2050 και το 2100;

Οι μαθητές/τριες παρατηρούν και εξηγούν ένα γράφημα για την πιθανή πληθυσμιακή αύξηση του πληθυσμού ως το 2050 βλέποντας τα σενάρια των δημογράφων οι οποίοι συνήθως παρουσιάζουν τρεις προβλέψεις με τη μεσαία πιο πιθανή.

Πηγή: UN (2022) World Population Prospects

Βοηθάμε τους  μαθητές/τριες  να κατανοήσουν τι βλέπουν με ερωτήσεις: 

  – Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της χαμηλής γονιμότητας και της υψηλής γονιμότητας το 2050; (1,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι) 

  – Και τα τρία σενάρια έχουν αυξανόμενη πορεία μέχρι το 2050 από το 2023? (ναι έχουν ανάλογα την τάση γονιμότητας)  

Στη συνέχεια τον συγκρίνουν με ένα δεύτερο γράφημα που δείχνει τα πιθανά σενάρια μέχρι το 2100. 

Πηγή: Population Connection (2021)

Βοηθάμε τους μαθητές/τριες να κατανοήσουν τι βλέπουν με τις ίδιες ερωτήσεις:

– Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της χαμηλής γονιμότητας και της υψηλής γονιμότητας το 2100; (3,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι)

– Και τα τρία σενάρια έχουν σταθερά αυξανόμενη πορεία μέχρι το 2100? (όχι το σενάριο χαμηλής γονιμότητας μειώνεται σταδιακά από το 2080 έως το 2100)

– Τα σενάρια αυτά βασίζονται στους δείκτες γονιμότητας και θνησιμότητας. Ποιοι παράγοντες τα επηρεάζουν;

Η γονιμότητα είναι ο μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα. Οι άνθρωποι επιλέγουν να κάνουν περισσότερα ή λιγότερα παιδιά. Αυτή η απόφαση επηρεάζεται από τις οικονομικές συνθήκες (τις διαθέσιμες θέσεις εργασίας και το κόστος ανατροφής των παιδιών), η εκπαίδευση και ευκαιρίες απασχόλησης για τις γυναίκες (σε κοινωνίες όπου οι γυναίκες έχουν περισσότερες επιλογές, τείνουν να έχουν μικρότερες οικογένειες), τη διαθεσιμότητα υγειονομικής περίθαλψης για την αναπαραγωγή (συμπεριλαμβανομένου και του ελέγχου των γεννήσεων) και τη δυνατότητα επιβίωσης των παιδιών.

Η Θνησιμότητα είναι ο αριθμός των θανάτων που αντιστοιχούν σε 1.000 κατοίκους (θάνατοι/1.000 κατοίκους).

Το Προσδόκιμο ζωής είναι η μέση αναμενόμενη διάρκεια ζωής ενός ατόμου που γεννιέται μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Το προσδόκιμο ζωής μπορεί να επηρεαστεί από την ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης, τις καινοτομίες στην καταπολέμηση των ασθενειών, τον τρόπο ζωής (υγιεινό ή ανθυγιεινό), τις πανδημίες (ευρέως διαδεδομένες μεταδοτικές ασθένειες), τις οικονομικές συνθήκες, τους πολέμους και τα εγκλήματα.

Ηλικιακή κατανομή: η κατανομή του πληθυσμού ανά ηλικία. Όσο πιο νεανικός είναι ένας πληθυσμός (και άρα υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι σε αναπαραγωγική ηλικία) τόσο μεγαλύτερη η δυναμική του. Η σημερινή ηλικιακή δομή του παγκόσμιου πληθυσμού θα επιτρέψει τη συνεχιζόμενη αύξησή του για κάποιες δεκαετίες, ακόμα και αν η γονιμότητα συνεχίσει να μειώνεται. Αυτό το παράδοξο έρχεται να εξηγήσει το “πληθυσμιακό momentum”, όπως το ονομάζουν οι δημογράφοι, και συμβαίνει γιατί η σχετικά νεανική ηλικιακή δομή του παγκόσμιου πληθυσμού συνηγορεί σε αύξηση των γεννήσεων, ακόμη και αν δεν αυξηθεί ο αριθμός των παιδιών που αποκτά κάθε γυναίκα.

Απαντήσεις

Εκτέλεση δραστηριότητας

Γεωγραφική Κατανομή Αύξησης Πληθυσμού

Όπως δείχνει το γράφημα των προβλέψεων, οι δημογράφοι αναμένουν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί κατά περίπου 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους από τώρα έως το τέλος του αιώνα. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη δεν αναμένεται να είναι ίδια σε όλες τις ηπείρους.

Οι μαθητές/τριες μοιράζονται σε ομάδες των 4 και παίρνουν από 1 φύλλο εργασίας που έχει τον πληθυσμό κατά περιοχές από το 1980 μέχρι το 2021 και προβλέψεις για το 2050 και 2100. Κάθε ομάδα παίρνει και από 1 σετ μαρκαδόρους από τα υλικά (ή έχει διαθέσιμα χρωματιστά φόντα ψηφιακά). Οι μαθητές/τριες χρησιμοποιούν όλοι ίδιο χρώμα για κάθε ήπειρο όπως φαίνεται και στο φύλλο εργασίας. Οι μαθητές/τριες θα δημιουργήσουν ραβδογράμματα χρησιμοποιώντας τις πληροφορίες, τα χρώματα και τα πλέγματα των φύλλων εργασίας.

Συμπληρώνουν τον πίνακα του κάθε φύλλου και στη συνέχεια αποφασίζουν πόσα τετραγωνάκια θα χρειαστούν για κάθε ράβδο που αντιπροσωπεύει την ήπειρο το συγκεκριμένο έτος. Πχ. Για έναν πληθυσμό 750 εκατομμυρίων θα ζωγραφίσουν 30 τετράγωνα πλέγματος γιατί κάθε τετράγωνο είναι 25 εκατομμύρια άτομα. Οι μαθητές/τριες θα μπορούν να σχεδιάσουν 3 τετράγωνα πλάτος επί 10 τετράγωνα ύψος ή 5 τετράγωνα πλάτος και 6 τετράγωνα ύψος κλπ.

Στη συνέχεια θα παραθέσουν στον πίνακα ή σε πίνακα ανακοινώσεων τα ραβδογράμματα ανά ομάδα για να τα συγκρίνουν και να απαντήσουν στα ερωτήματα του φύλλου εργασίας.

Στην ολομέλεια οι μαθητές/τριες απαντούν σε ερωτήσεις αξιοποιώντας τους πίνακες που είχαν και τα ραβδογράμματα.

Απαντήσεις

Εκτέλεση δραστηριότητας

Οι μαθητές/τριες παρατηρούν τα δεδομένα του πίνακα και εξάγουν συμπεράσματα ώστε να κατανοήσουν γιατί οι δημογράφοι κάνουν προβλέψεις για τόσο μεγάλες πληθυσμιακές αλλαγές στις ηπείρους της γης.

Πηγές

​​Έχουν εντοπιστεί 5 μέρη στον κόσμο όπου οι άνθρωποι έχουν εξαιρετικά μεγάλο προσδόκιμο ζωής, φτάνουν μέχρι τα 100 ή και περισσότερο.

Αυτές οι περιοχές, που ονομάζονται «Blue Zones», περιλαμβάνουν:

  • τη χερσόνησο Nicoyan στην Κόστα Ρίκα,
  • την πόλη Loma Linda στην Καλιφόρνια,
  • τα νησιά Okinawa στην Ιαπωνία,
  • τη Σαρδηνία στην Ιταλία,
  • την Ικαρία στην Ελλάδα.

Πέντε μέρη στον κόσμο όπου οι άνθρωποι συχνά ζουν μέχρι τα 100 ή και περισσότερο – Οι συνήθειες και η διατροφή.